Lựa chọn nào cho các nhà chế tạo kết cấu thép Việt Nam

Ba thách thức lớn của công nghiệp Việt Nam ...

… là nguy cơ "tiêu dùng giùm", "xuất khẩu hộ" và "bãi thải" công nghệ.

 DGWelding xin được luận bàn về chủ đề trên dưới góc nhìn của những người làm trong lĩnh vực hàn liên quan đến những băn khoăn của hầu hết các doanh nghiệp kết cấu thép trong bối cảnh công nghiệp VN hiện tại.

Hơn 20 năm trước, có thể nói nơi phát triển rực rỡ nhất của ngành hàn là ở khu vực Vũng Tàu, đó là các dự án của lĩnh vực dầu khí. Đội ngũ kỹ sư hàn và thợ hàn của Việt Nam trưởng thành lên từ đây. Vậy phần còn lại của ngành hàn là ở đâu?.. chỉ là những công nghệ hàn đơn giản trong đóng tàu, nhà thép tiền chế hay lác đác các dự án nhiệt điện. Sau 20 năm, sự khác biệt giữa hai nhóm khu vực đó vẫn chưa thực sự được thu hẹp do cách thức áp dụng công nghệ khác nhau. Các nhà thầu kết cấu cho dầu khí nói “không” với công nghệ, thiết bị và vật liệu hàn có nguồn gốc từ "nước lạ" và họ tuyệt đối tuân thủ theo các yêu cầu về chất lượng cũng như công nghệ của phương Tây. Với nhóm còn lại, US$0.9/kg sản phẩm thì quả là một bài toán khó giải!

Các doanh nghiệp chế tạo kết cấu thép đi lên chủ yếu từ các sơ sở nhỏ cũng phải dành lời cảm ơn đặc biệt cho các giải pháp thiết bị và công nghệ của "nước lạ" vì đến nay họ đã trở thành các nhà sản xuất lớn và khá ‘ầm ĩ” trong thị trường tiêu thụ thép. Tuy nhiên, xu hướng này sẽ tiến đến đâu?..., DGWelding cho rằng câu trả lời sẽ hiện rõ khi đánh giá được nguy cơ thứ 3,… “bãi thải’ công nghệ!.

Để làm rõ quan điểm này, DGWelding xin được cùng bàn về các vấn đề hàn tại một số doanh nghiệp sản xuất kết cấu thép Việt Nam qua các lần đến khảo sát và trao đổi chuyên môn cùng họ trong thời gian qua.

1. Hiện trạng công nghệ hàn các doanh nghiệp kết cấu thép lớn?

- Các nhà máy của họ liên tục hoạt động!. Kết cấu đang chế tạo chủ yếu có chiều dày và khẩu độ lớn và đó là cấu kiện cho các công trình kết cấu thép quan trọng chứ không còn thuần túy là nhà thép tiền chế. Yếu tố dự án nước ngoài thể hiện rất rõ qua các biển hiệu đặt riêng ở từng phân khu và các yêu cầu kiểm soát chất lượng khá rõ ràng. Tuy nhiên chưa có sự đồng bộ về năng suất giữa gia công phôi và hàn tổ hợp, hay nói cách khác là hàn chưa nhanh. Nhìn sâu vào các dây chuyền hàn dầm thì thấy rõ họ vẫn đang chủ yếu sử dụng các công nghệ hàn tự động dưới lớp thuốc (SAW) đã lạc hậu. Nguồn hàn chủ yếu là dạng biến áp truyền thống của "nước lạ" nên rất khó cho việc đẩy cao năng suất cũng như bảo đảm chất lượng.

- Có thể trước đây các doanh nghiệp gia công nhà thép tiền chế nhiều, liên kết hàn chủ yếu là hàn góc và bề mặt lớp đắp mới là cái họ quan tâm. Nhưng hiện tại họ đang cần hàn liên kết tấm dày với yêu cầu về độ ngấu rất cao, vì đó là kết cấu cho các công trình lớn có tính đến yếu tố tải trọng động và động đất. Với thiết bị hàn SAW hiện tại, chắc chắn đội ngũ kỹ thuật hàn của họ sẽ còn phải rất “loay hoay” trong việc tìm giải pháp để bảo đảm tiến độ và chất lượng. Qua trao đổi chuyên môn, DGWelding cũng thấy đội ngũ kỹ thuật ở đây có kinh nghiệm trong thi công nhưng yếu tố “thiết kế công nghệ và kỹ sư hàn” là chưa đủ.

Hình ảnh DGWelding Application Team trao đổi với nhà chế tạo kết cấu thép về năng suất hàn dầm tổ hợp hiện tại cũng như phương án áp dụng DCR.

2. Với hàn, vấn đề chính mà các doanh nghiệp kết cấu thép cần quan tâm?

Là nhà thầu kết cấu thép có năng lực cạnh tranh cao thì luôn phải bảo đảm 3 yếu tố trong tam giác “Chất lượng” – “Giá thành” – “Thời gian giao hàng”.

- “Chất lượng/Quality” – Cần xây dựng một cách thực sự hệ thống quản lý chất lượng riêng cho hàn, đó chính là tiêu chuẩn chất lượng ISO 3834.

- “Giá thành/ Cost&Price” – Phân tích lại một cách chi tiết đến “từng xu” các chi phí trong sản xuất hàn để từ đó đưa ra được chương trình tiết giảm chi phí – cost reduction (DCR). Cách thức tính toán chi phí theo “định mức” kiểu thầy lang “bốc thuốc” chính là kẻ thù của của giá thành. Xây dựng công cụ tính toán nội bộ để trước khi duyệt một phương án thi công hàn đều phải có được sự so sánh chi phí. Có khi phải chi tiết được đến cả tiền mua “thuốc giảm đau đầu” cho từ người thợ đến CEO.

- “Thời gian giao hàng/ Delivery Time” – Đối với kết cấu thép, thời gian giao sản phẩm cho khách hàng được quyết định bởi năng suất hàn chứ không phải là năng suất cắt hay sơn. Cần quan tâm đến những công nghệ cho năng suất hàn cao hay nói đúng hơn là lượng hóa được trong một giờ, toàn bộ nhà máy có thể “nung chảy” được bao nhiêu kg vật liệu hàn. Công nghệ hàn SAW mà họ đang dùng mới chỉ đạt mức “nung chảy” được 5-7 kg dây hàn trên một giờ tính cho một nguồn hàn, trong khi trên thế giới hiện đang là 11-12kg và tối đa là 40Kg với 3 nguồn hàn.

3. Xu hướng lựa chọn công nghệ hàn nào cho lĩnh vực chế tạo kết cấu thép?

- Loại bỏ dần các nguồn hàn biến áp truyền thống (transformer) trong các dây truyền hàn dầm và thay thế vào đó là nguồn hàn Power Wave. Trực tiếp áp dụng công nghệ đến từ các hãng thiết bị hàn lớn của “tư bản” thay vì sử dụng lại sự sao chép của "nước lạ". Vấn đề chi phí đầu tư sẽ được xem xét một cách có “phản xạ tự nhiên” nhưng nếu phân tích về bài toán tối ưu chi phí thì quyết định đầu tư công nghệ lại trở lên hợp lý. Chi phí tái đầu tư (Payback) cho công nghệ sẽ được chuyển lại từ chính việc tiết kiệm chi phí nhân công và chi phí quản lý.

- Ưu tiên công nghệ hàn có thể kết nối dữ liệu với máy tính để kiểm soát một cách chặt chẽ năng suất hàn, vật tư tiêu hao, hay có thể truy xuất được dữ liệu hàn ở mọi thời điểm. Tính năng công nghệ này vô cùng hữu ích đối với hệ thống quản lý chất lượng ISO 3834 mà được đề cập ở trên.
- Xu hướng nâng cao năng suất theo các dạng phát triển công nghệ hàn có thể tham khảo như hình dưới.

4. Vậy doanh nghiệp kết cấu thép cần làm những việc gì?

- Nâng cấp công nghệ hàn dựa trên xu hướng chiếm lĩnh thị trường nào?. Đưa ra được kế hoạch tổng thể về trang thiết bị chứ không phải là đầu tư theo từng dự án.

- Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng một cách thực sự chứ không phải là mấy “bức tranh” có đóng dấu treo trong phòng truyền thống.

- Xây dựng bộ công cụ phân tích và báo cáo chi tiết về chi phí hàn – DCR (Documented Cost Reduction).

DGWelding thực hiện DCR nhằm tăng năng suất hàn dầm tổ hợp - Sử dụng phương pháp tối ưu hóa bộ thông số công nghệ hàn trên trang thiết bị hiện tại.

Sau khi làm DCR, năng suất của công đoạn hàn tổ hợp dầm đã tăng 37%.

- Tách rời hai bộ phận QA và QC. QA là bảo đảm chất lượng, là đội ngũ thợ hàn, quản đốc phân xưởng hàn và kỹ sư hàn,… những người trực tiếp quyết định chất lượng sản xuất. Còn QC là bộ phận độc lập giúp giám sát và xác nhận mức độ đáp ứng chất lượng và tiến độ của bộ phận QA.

Một ví dụ về tổ chức lực lượng QA/QC

5. Hiệp hội nghề nghiệp có thể triển khai mô thức hợp tác nào đối với doanh nghiệp kết cấu thép để cùng gia tăng chuỗi giá trị?

• Là cầu nối chuyển tiếp công nghệ từ các hãng lớn trên thế giới tới nhà sản xuất. Chuyển từ quan hệ “gặp mặt chung vui” sang quan hệ “hợp tác đồng hành”. Tức là tận dụng thế mạnh do có khả năng tiếp cận những công nghệ hiện đại của thế giới để chuyển giao tới tận nơi sử dụng. Muốn làm được vậy thì cần xây dựng đội ngũ kỹ thuật với giả định như là một bộ phận thiết kế công nghệ của các nhà sản xuất. Chủ động một cách thường xuyên việc tìm hiểu các vấn đề mà nhà sản xuất đang gặp phải và tìm cách chứng mình cho họ biết giá trị của giải pháp. Làm được như vậy thì mới có thể gửi gắm được giá trị (value) của hiệp hội vào trong giá trị sản phẩm cuối cùng.
• Xây dựng một đội ngũ chuyên gia có đủ năng lực cùng nghĩ, cùng làm với doanh nghiệp sản xuất. Bóc tách các vấn đề cần cải tiến và cùng bàn với đội ngũ kỹ thuật của họ phương án thực hiện. Những hợp tác này nên có cam kết bằng hợp đồng và có tính phí dịch vụ nhằm bảo đảm làm việc có chịu trách nhiệm. (Mô thức phi lợi nhuận)
• Xây dựng đội ngũ làm công tác đánh giá và công nhận các nhà sản xuất (thành viên của hiệp hội) thỏa mãn các cam kết chất lượng cũng như năng lực sản xuất nhằm tăng năng lực cạnh tranh.

Trên đây là chia sẻ trên quan điểm, góc nhìn riêng của DGWelding và hoàn toàn không đại diện cho một tổ chức hay doanh nghiệp nào khác. Đó là những mong muốn sao cho công việc, sự nghiệp của các nhà chế tạo kết cấu thép cùng tốt hơn và mạnh mẽ hơn.